Kolesterol, hücre yapsnn ina edilmesinde kullanlan, hormon ve enerji üretimine katkda bulunan, balmumuna benzer bir yadr.
Vücudumuz, ihtiyaç duyduu miktarda kolesterol üretebilmektedir, ayn zamanda tükettiimiz gdalardan da kolesterol alrz.
Kolesterol fazlas (yüksek kolesterol), kolesterolün yaps nedeniyle bir süre sonra damarlarda birikmeye ve plakalar oluturmaya balar.
Yüksek kolesterol tek bana bir hastalk deildir ancak, damarlar etkilemesi nedeniyle bata kalp ve damar hastalklar olmak üzere hayati tehlike tayan dier hastalklara yol açabilir.
İyi kolesterol, kötü kolesterol seviyesinin düürülmesine ve damarlardaki plak tabakalarnn temizlenmesine yardmc olurken, kötü kolesterol damar tkanklna, kalp hastalklarna ve kan dolam sorunlarna yol açar.
Yüksek kolesterolü, salk açsndan bu kadar tehlikeli yapan ey genellikle kötü kolesterolü yüksek olan kiilerde herhangi bir belirti görülmemesidir.
Yani, uzun yllar yüksek kolesterol seviyeleriyle yaasanz dahi damar veya kalple ilgili bir sorun yaanmadkça kolesterol seviyenizin normalden yüksek olduunu fark etmeyebilirsiniz. Eer bu dönemde kolesterol ölçümü yaptrmadysanz kolesterol damarlarda birikmeye balam olabilir.
Yüksek kolesterol sizi hasta yapmaz, günlük yaantnz etkilemez, belirtisi yok denebilecek kadar azdr ve genellikle rutin kontroller srasnda yaplan testlerle belirlenebilmektedir.
Nadir olmakla birlikte yüksek kolesterolü bulunan baz kiilerde, cilt tabakasnda biriken kolesterol göz çevresiyle el ve ayaklarda kabarklklara yol açabilir. Bu kabarklklar ya bezesine benzer ekillerde görülebilir.
Yüksek Kolesterolün Riskleri
Kolesterolün damar duvarna yapmasyla balayan süreç, zaman içinde damarn elastikiyetini kaybederek sertlemesi ve kan ak için kullanlan yolun daralmasyla devam eder.
Bu plaklar damarlar çatlatabilir ve çatlaklarda kan phtlamas oluabilir. Phtlama, zaten kolesterol birikimi nedeniyle daralan damar iyice daraltabilir ve kan akn durma noktasna getirebilir.
Tüm bunlarn sonucunda da inme ve kalp krizi gibi hayati tehlike yaratan salk sorunlar görülebilir.
Kolesterol Neden Yükselir?
Kolesterol vücudumuz tarafndan (karacier) üretilebildii için gdalardan aldmz kolesterol genel olarak kolesterol fazlas olarak kabul edilebilir.
Omega 3 ve omega 6 gibi esansiyel ya asitleri içeren gdalar (badem, keten tohumu, balk, fndk) salkl ya ve iyi kolesterol kaynaklar arasnda gösterilirken, doymu ya oran yüksek gdalar (margarin, tereya, yal peynir, tam yal süt), trans ya içeren gdalar (kzarm patates, krakerler, kzartma yemekler, hazr kurabiye, fast-food) yüksek kolesterol tetikleyicileri arasndadr.
Yani sk sk hazr gda tüketiyorsanz, paketlenmi gdalara (attrmalklar) meraknz varsa ve genel olarak hayvansal gdalarla besleniyorsanz büyük ihtimalle yüksek kolesterol sorunu yaayacaksnz demektir.
Fiziksel olarak aktif olmamak, spordan uzak durmak ve ar kilolu olmak yüksek kolesterolün dier nedenleri arasnda saylmaktadr. Tabii her fazla kilosu bulunan insann kolesterol seviyesi yüksek olacak diye bir genelleme yapmak doru olmaz ancak, fazla kilosu bulunanlarn çounda yüksek kolesterol görülmektedir.
Ya aldkça kolesterol seviyesi de artmaya balar. Bu nedenle uzmanlar, 20 yandan sonra her 5 senede bir, 40 yandan sonra her 1-2 senede bir kolesterol ölçümü yaptrlmasn öneriyor.
Eer yüksek kolesterolünüz varsa ve bunu beslenme ile kontrol altnda tutmaya çalyorsanz, hangi yata olduunuza bal olmadan, her yl kolesterol ölçümü yaptrmanz gerekiyor. Kolesterol ilac kullanyorsanz doktorunuz büyük ihtimalle her 6 ayda bir kolesterol ölçümü isteyecektir.
Düzenli olarak egzersiz yapmanza ve ideal kilonuzda olmanza ramen kolesterolünüz yüksek çktysa bunun nedeni aile bireylerinizden birinin kolesterolünün yüksek olmas olabilir.
Yüksek kolesterol genetikle yakndan ilgilidir ve kaltmsal olarak dier aile bireylerine miras kalabilir.
Son olarak, hipotiroid, eker hastal, böbrek ve karacier hastalklar gibi baz hastalklarn kolesterolü yükselttii bilinmektedir.
Kolesterol Testi Nasl Yaplr?
Kanda bulunan tüm yalarn ölçüldüü bu test dnda direkt olarak LDL kolesterol seviyesini ölçen bir test daha bulunmaktadr. Bu test tok karnna yaplabilmektedir.
Doktorlarn ilk olarak uyguladklar test ise basit kolesterol testidir. Basit kolesterol testinde kötü kolesterol ölçülebilmektedir. Bu test için özel bir beslenme koulu yoktur ve yemek sonrasnda yaplabilmektedir.
Kolesterol Testi Sonuçlar
Yaplan kan testi ile düük younluklu lipoprotein (LDL kolesterol) ve yüksek younluklu lipoprotein (HDL kolesterol) seviyeleri ölçüldükten sonra sonuçlara göre kolesterolünüzün yüksek olup olmad belirlenir. Aada verilen oranlar Maryland Üniversitesi tarafndan verilen normal ve yüksek kolesterol oranlardr.
Test sonuçlarnda;
200 mg/dL arzu edilen kolesterol seviyesi, 200-239 mg/dL snr seviyesi ve 240 mg/dL yüksek kolesterol olarak kabul edilmektedir. Kolesterolünüzün ne kadar yüksek çkt, sadece beslenmenin düzenlenmesi veya ilaçla tedavi seçenei gibi doktorun uygulayaca tedavi yöntemini de yakndan ilgilendirmektedir.
Kolesterolü Düürmek İçin Neler Yaplabilir?
Yüksek kolesterolü düürmek için hayat tarznda ve beslenme alkanlklarnda yaplacak deiimler etkili olabilmektedir.
- Daha az doymu ya tüketin.
- Balk ve tavuk yerken derisini yemeyin.
- Az yal veya yasz et tüketin.
- Yemekleri kzartmak yerine halayn veya buharda piirin.
- Her gün bol bol taze meyve ve sebze tüketin.
- Tam tahll gdalar tüketin.
- Her gün düzenli egzersiz yapn, daha çok hareket etmeye çaln.
- Fazla kilolarnzdan kurtulun.
- Sigaray brakn.
Baz durumlarda yukardaki önerileri yerine getirseniz bile kaltsal nedenlerle kolesterolünüz yüksek çkabilir. Bu durumda doktorunuz kolesterol ilac kullanmanz önerebilir.
Sonuç olarak; herhangi bir yüksek kolesterol belirtisi yaamadan, uzun yllar boyu yüksek kolesterol sorununuz olabilir.
Kolesterol testi yaptrmadan, kolesterolünüzün yüksek olup olmadn örenmeniz pek mümkün deil. Y
üksek kolesterolü kontrol altna almamak ise damar tkankl, damar sertlemesi ve bunlara bal olarak kalp hastalklar ve inme riskini yükseltiyor.
Baz durumlarda yüksek kolesterol beslenmeyle düürülebilirken, ar yüksek kolesterol için ilaç tedavisi uygulanabiliyor.
Yüksek kolesterol üpheniz varsa en güvenli yok vakit kaybetmeden bir kolesterol testi yaptrmanz.
Kaynaklar